Droga do Niepodległości

Jego osobiste cechy - umiejętność zajmowania twardego stanowiska w negocjacjach z okupantami, zdolność do prowadzenia mediacji i szukania kompromisów, a przede wszystkim umiejętność usunięcia się w cień - okazały się zbawienne dla Polski. Nie wiemy jak potoczyłyby się losy Polski, gdyby Książę nie stawiał warunków okupantowi lub nie zaproponował Józefowi Piłsudskiemu przyjazdu do Warszawy zamiast do Lublina.

Książę urodził się 4 kwietnia 1865 r. w Niżnym Nowogrodzie jako syn Jana Tadeusza Lubomirskiego i Marii z Zamojskich.

Po ukończeniu studiów prawniczych na UJ  włączył się w działalność społeczną - m.in. na polu oświaty. Gdy po 1905 r. pojawiła się możliwość tworzenia polskich szkół Książę z zapałem przystąpił do tego zadania.  Z jego inicjatywy i zapewne dzięki jego finansowemu wsparciu utworzono w Grójcu w 1912 r.  Koedukacyjne Gimnazjum Sejmikowe - pierwszą szkołę  średnią w powiecie grójeckim.

W listopadzie 1914 r. wszedł w skład utworzonego przez Romana Dmowskiego Komitetu Narodowego Polskiego, który za cel stawiał sobie „zjednoczenie Polski i założenie podwalin swobodnego rozwoju narodu”.

Za zgodą władz okupacyjnych Książę zorganizował 16 listopada 1916 r. wybory do samorządu Warszawy. Sam został prezydentem miasta.

3 lipca 1917 r. Tymczasowa Rada Stanu uchwaliła w obecności przedstawicieli władz okupacyjnych projekt tymczasowej organizacji polskich naczelnych władz państwowych.

Według założeń okupanta Rada miała być władzą zwierzchnią dla proklamowanego marionetkowego Królestwa Polskiego. Stworzyła jednak podstawy niepodległości Polski.

Książę zdecydował się na pracę w Radzie Regencyjnej. Postawił jednak warunki, jakimi było ogłoszenie amnestii politycznej, wydanie okólnika przez generała-gubernatora, aby władze okupacyjne przyjaźnie odnosiły się do ludności i w przyszłości powrót legionistów i polskiego wojska.

Rada rozpoczęła tworzenie zrębów polskiej administracji, która również okazała się nadzwyczaj trwała. Powołane przez nią kompetentne osoby, zajmowały swoje stanowiska jeszcze w latach 20.

Po wybuchu rewolucji w Niemczech Józef Piłsudski został zwolniony z więzienia w Magdeburgu. P lanował udać się do Lublina, gdzie liczył na poparcie rządu Daszyńskiego. Książę Zdzisław Lubomirski doradzał jednak przyjazd do stolicy, dla uspokojenia nastrojów i oparcia pozycji Komendanta na szerszej płaszczyźnie.

Książę przywitał Józefa Piłsudskiego na Dworcu Wiedeńskim w Warszawie 10 listopada. Zaprosił Komendanta do rozmów na temat przekazania władzy. Postawił wówczas warunek jakim było powołanie w jak najkrótszym czasie rządu z udziałem wszystkich liczących się stronnictw politycznych i zwołanie wyborów parlamentarnych.

Dzień później Józef Piłsudski przejął naczelne dowództwo wojsk polskich. Rada Regencyjna 14 listopada podjęła decyzję o samorozwiązaniu i przekazaniu Komendantowi pełni posiadanych uprawnień. Z inicjatywy Księcia Józef Piłsudski ogłoszony został Naczelnikiem Państwa.

Po wybuchu II wojny światowej Książę Zdzisław Lubomirski zdecydował się pozostać w kraju. Aresztowany przez gestapo 10 listopada 1942 r. - przez dwa miesiące więziony był na Pawiaku. Zaraził się prątkami gruźlicy, poważne rany odniósł w czasie brutalnych przesłuchań. Po zwolnieniu nie zdołał powrócić do zdrowia. Zmarł 31 lipca 1943 r. w swoim majątku w Małej Wsi.

Rola  Księcia w odzyskaniu przez Polskę niepodległości jest godna zachowania Jego w naszej pamięci.

Grójeccy harcerze oddali hołd Księciu w Narodowe Święto Niepodległości, rozpoczynając rajd pieszy od Belska Dużego do Grójca (10-12.XI.2017). W  rajdzie niepodległościowym wzięło udział 45 zuchów i 148 harcerzy.  Kadra  rajdu  pwd. Adam Gniadzik, pwd. Maciej Kawecki, pwd. Mateusz Kołacz, pwd. Barbara Górecka,  Maksym Wiśniewski  oraz  druhna  Joanna  Jaroszyńska  przygotowali fabułę niepodległościową,  która  była nadzwyczaj  nowatorska i opowiedziana słowami młodzieży. Dziękujemy również dyrektorom szkół podstawowych im. Jana Pawła II w Belsku Dużym  oraz  Nr 2  im. J. Wybickiego w Grójcu za udostępnienie  nam  swoich placówek.  Poczet Sztandarowy Hufca  reprezentował nas również na obchodach miejskich Święta Niepodległości.

Dariusz Gwiazda