Akcja Żonkile w Areszcie Śledczym w Grójcu

#AkcjaŻonkile to społeczno-edukacyjny projekt organizowany przez Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, mający na celu upamiętnienie wybuchu powstania w getcie warszawskim 19.04.1943 roku. Areszt Śledczy w Grójcu również włączył się do akcji.

Powstanie w getcie warszawskim

19 kwietnia 1943 r. warszawscy Żydzi podjęli walkę zbrojną z Niemcami. Powstańcy nie mogli mieć nadziei na zwycięstwo. Kierowała nimi chęć odwetu na Niemcach, zadania wrogowi możliwie wysokich strat, a przede wszystkim wybierali śmierć z bronią w ręku. Powstanie to było największym zbrojnym zrywem Żydów podczas II wojny światowej, a zarazem pierwszym powstaniem miejskim w okupowanej Europie.

W utworzonym w 1940 r. getcie warszawskim Niemcy zamknęli ponad 400 tys. Żydów. Dziesiątki tysięcy z nich zmarły z powodu chorób i głodu. 22 lipca 1942 r. Niemcy rozpoczęli deportację więźniów getta do obozu zagłady w Treblince. Zginęło tam niemal 300 tys. warszawskich Żydów. Jesienią 1942 r. w tzw. getcie szczątkowym pozostało już tylko około 60 tys. Żydów. Byli to głównie ludzie młodzi i w sile wieku, bez rodzin, zatrudnieni w niemieckich warsztatach produkcyjnych. W tych warunkach, gdy nie pozostawało już nic do stracenia, wśród żydowskiej młodzieży narodziła się myśl o zbrojnym oporze.

Walki grup powstańczych trwały aż do 16 maja. Tego dnia wieczorem na znak zwycięstwa Niemcy wysadzili w powietrze znajdującą się poza terenem getta szczątkowego Wielką Synagogę. Dowodzący siłami niemieckimi Jürgen Stroop zapisał w swoim raporcie: "Żydowska dzielnica mieszkaniowa w Warszawie już nie istnieje!". Po powstaniu Niemcy zrównali teren getta z ziemią.

Dlaczego żonkile?

Ostatni przywódca Żydowskiej Organizacji Bojowej, Marek Edelman, który przeżył likwidację getta, przez lata pielęgnował pamięć o wydarzeniach z 1943 roku. Do końca życia w rocznicę powstania przychodził pod Pomnik Bohaterów Getta, by oddać hołd poległym towarzyszom. Wraz z nim przychodziło coraz więcej ludzi z żółtymi kwiatami. Dziś żółty żonkil jest symbolem zbiorowej pamięci.

Żonkile w areszcie

Osadzeni z grójeckiej jednostki penitencjarnej włączyli się do Akcji Żonkile. W ramach zajęć prowadzonych przez kadrę penitencjarną przygotowali gazetkę o wydarzeniach z warszawskiego getta z kwietnia i maja 1943 roku. Podczas zajęć kulturalno – oświatowych wykonali papierowe żonkile – symbol pamięci o bohaterach powstania. Natomiast skazani zatrudnieni w radiowęźle przygotowali pod nadzorem wychowawcy audycję, która przybliżyła historyczne fakty o największym zbrojnym zrywie Żydów podczas II wojny światowej. To ważny element resocjalizacji. Kształtowanie świadomości historycznej osób przebywających w jednostce penitencjarnej to istotna część procesu readaptacji społecznej. Podkreśla siłę wspólnoty, znaczenie solidarności, potrzebę dialogu ponad podziałami. Głęboko wierzymy, że pamięć o przeszłości jest jedną z nadrzędnych wartości, które nas jednoczą i nadają nam wspólną tożsamość - niezależnie od światopoglądu. #ŁączyNasPamięć !

Opracowanie: ppor. M. Pikulski