"To był nasz największy wyczyn. Niemcy nic nie podejrzewali"

Akcje były skuteczne, ale co ważne przeprowadzono je tak sprytnie, że wyglądały na przypadkowe. Okupant niczego nie podejrzewał i nie mścił się na ludności cywilnej.

Wykolejenie pociągu wymagało od uczestników wymagało nie tylko umiejętności technicznych, ale również hartu duchu i żelaznych nerwów. A także gotowości na cierpienie, a nawet śmierć, gdyby konspiratorzy wpadli w ręce Niemców.

Tekst Eugeniusza Kaszewiaka ps. „Wiatr”.
Źródło: „Szaniec Chrobrego”,  nr 37 (204), 1999 r.:

Lato 1944 – Wykolejenie taboru kolejowego. Wspomnienia grupy Akcji Specjalnych NSZ i AK

Do grupy należeli:

1) Witek ps. „Wit” dowódca grupy,   
2) Łukasik Tadeusz ps. „Łukasz”,   
3) Rajski Tadeusz ps. „Raj”,   
4) Zieliński Wacław ps. „Zielony”,
5) Kaszewiak Eugeniusz ps. „Wiatr”.   

Wiosną 1944 r. wybrano nas pięciu młodych chłopców. Najmłodszych, ponieważ chłopaki ganiający się po torach czy w pobliżu torów nie wzbudzają zainteresowania ani podejrzeń. Tych pięciu małolatów zaczął szkolić specjalista od sabotażu kolejowego. Był to naprawdę wspaniały nauczyciel    ps. „Kolejarz”.

Jak to należało robić?

W rejonach stacji kolejowych są zwrotnice pojedyncze i podwójne. W krzyżownicach są rowki, po których toczą się koła swoimi obrzeżami. Wystarczy w ten rowek odpowiednio włożyć śruby lub łupki (te od     mocowania szyn, rozjazdów) i sukces murowany. Nadjeżdżający tabor wykoleja się, w zależności od prędkości, nawet w poprzek torów, uszkadzając siebie i rozjazd. Jeśli szybkość była większa, to ruch był sparaliżowany nawet na parę dni, ponieważ samo wstawienie parowozu to nie lada problem, a do tego jeszcze wagony i naprawa rozjazdu. To wielodniowa, ciężka praca i co najważniejsze brak śladu sabotażu, a więc podstaw do aresztowań. Tak w    krótkim czasie udało się nam wykoleić dwa parowozy na stacji przeładunkowej w Piasecznie i jeden duży czteroosiowy wagon ładowny – wagony te są  innej budowy, to znaczy pudło wagonu jest osadzone na tzw. wózkach skrętnych i podczas wykolejenia wózek skręca się i utrudnia wstawienie wagonu.



Następna udana akcja to wysadzenie parowozu i kilku wagonów pociągu wojskowego, w którym Niemcy jechali na stłumienie Powstania Warszawskiego. W rejonie stacji kolejowej Warka, w opisany już sposób wykoleiliśmy pociąg. To był dotychczas nasz największy wyczyn, najwspanialsze widowisko, tym bardziej, że Niemcy nie podejrzewali sabotażu. Nie było żadnych aresztowań, tylko spędzili ludność cywilną do uporządkowania i naprawy torów.



Być może ze względu na niedawną obecność naszych oddziałów na tym terenie i ciężkie walki z Niemcami, które trwały kilka dni i nocy, Niemcy nie wycofali z linii radomskiej pociągu pancernego. Na stacji powstańczą w Zalesiu stało działo kolejowe – „Berta” – z działa tego ostrzeliwano powstańczą Warszawę. Jeden taki pocisk robił większe spustoszenie, niż znacznej wagi bomba lotnicza. Te ostrzeliwania pamiętają wszyscy, którzy przeżyli Powstanie Warszawskie. Ochroną „Berty” i jej obsługi, wagonów z amunicją i całej tej machiny do zabijania i niszczenia, był właśnie ten pociąg pancerny. Przejeżdżał on co jakiś czas i samym swoim wyglądem budził strach, a co dopiero siłą ognia jaką posiadał. Ale i na samego diabła można znaleźć lekarstwo jak się dobrze pomyśli. Tak powstał plan wykolejenia pociągu może uda się przestraszyć Niemców.



Nocą wykradliśmy z pakamery na stacji w Czachówku klucze do śrub na złączach szyn, potężną łapę do wyciągania haków, które mocują szyny do podkładów i bańkę z olejem. Następnej nocy udaliśmy się we właściwe miejsce na szlaku między stacjami na łuku torów, polaliśmy śruby olejem na złączach szyn, żeby gwinty śrub były dla nas łaskawsze przy odkręcaniu. Trzeciej nocy odkręciliśmy śruby na złączach szyny zewnętrznej, wyciągnęliśmy kilka haków mocujących szyny od strony, z której spodziewaliśmy się pociągu. Aby szyna nie odchyliła się przed nadjechaniem pociągu, wbiliśmy w miejsca wyciągniętych haków drewniane kołki, które służyły do zaślepiania otworów po wyciągniętych hakach przy przekuwaniu torów. W napięciu czekaliśmy.

Kiedy usłyszeliśmy nadjeżdżający pociąg, nie wytrzymaliśmy nerwowo i wyszliśmy na brzeg lasu, żeby zobaczyć, jaki będzie efekt naszej roboty. Widok był wspaniały, ponieważ pociąg jechał dość szybko. Na naszych oczach wyleciał parowóz i dwa ciężkie, uzbrojone wagony. Maszynista nie zdążył zahamować i wagony, pchając parowóz, ustawiły go w poprzek torów. Z wrażenia zamurowało nas do tego stopnia, że zamiast uciekać, staliśmy i przyglądaliśmy się. Po chwili Niemcy zaczęli strzelać, chyba do wszystkiego, co tylko mieli i we wszystkie strony. I w tak głupi sposób zostali zabici nasi koledzy: dowódca grupy ps. „Wit”, Tadeusz ps. „Łukasz”, Wacek ps. „Zielony”. Cześć ich pamięci! Tadeusz ps. „Raj” i ja obudziliśmy się z tego bezruchu i zaczęliśmy uciekać co tchu, oglądając się za siebie dopiero w Chojnowie.

Akcja udała się, tylko za jaką cenę? Tak głupio musieli zginąć koledzy, którzy z wielu poważniejszych opresji wychodzili cało. Wiele razy tu i tam słyszałem, że w życiu nie ma nic za darmo, za wszystko trzeba płacić, takie jest prawo życia.

Ku naszemu pocieszeniu, po kilku dniach dowiedzieliśmy się, że Niemcy zabrali tę przeklętą „Bertę”.

Eugeniusz Kaszewiak
Źródło: „Szaniec Chrobrego”,  nr 37 (204), 1999 r.

Opr. TP